Komentarze do statystyk strefy euro. Przedstawiamy statystyki z krótkim omówieniem, gotowe do rozpowszechniania.

Stopa oszczędności gospodarstw domowych podczas kryzysu COVID‑19

Stopa oszczędności osiągnęła 25%, czyli wzrosła prawie dwukrotnie.

Czerwiec 2021

Cechą charakterystyczną kryzysu spowodowanego pandemią koronawirusa (COVID‑19) jest bezprecedensowa skala restrykcji dotyczących swobody osobistej i aktywności gospodarczej ludności, wprowadzanych w celu ograniczenia lokalnego i globalnego rozprzestrzeniania się wirusa.

Sytuację ekonomiczną gospodarstw domowych ilustrują dwa wskaźniki: poziom dochodów i poziom oszczędności. Ich analiza pozwala lepiej zrozumieć, jak kryzys COVID‑19 wpłynął na gospodarstwa domowe i ich zachowania.

Przed pandemią dynamika obu wskaźników w strefie euro była podobna (wykres 1), ale w 2020 uwidocznił się w niej wpływ kryzysu. Podczas typowych kryzysów gospodarczych dochody gospodarstw domowych zwykle maleją, natomiast tym razem rządowe programy pomocowe wprowadzone w strefie euro w 2020 zadziałały łagodząco i ogólny poziom dochodów pozostał stosunkowo stabilny. Jednocześnie pod wpływem restrykcji, które ograniczyły ludziom możliwość wydawania pieniędzy, nastąpił mocny wzrost oszczędności.

Wykres 1. Indeksy dochodów i oszczędności gospodarstw domowych w strefie euro
Dane kwartalne, wartości brutto, odsezonowane (IV kw 2016 = 100)

■ Dochody ■ Oszczędności

W efekcie relacja oszczędności do dochodów zwiększyła się prawie dwukrotnie i w drugim kwartale 2020 osiągnęła 25%, podczas gdy przed 2020 wynosiła 12−13% (wykres 2). Przedstawiona stopa oszczędności opiera się na średniej dla całej strefy euro; wartości dla poszczególnych krajów mogą się między sobą znacznie różnić.

Pod wpływem przebiegu kryzysu COVID‑19 i związanych z nim działań rządowych kwartalne odczyty stopy oszczędności w 2020 mocno się wahały, przy czym przez cały rok była ona znacznie wyższa niż w ostatnim kwartale 2019. W pierwszym kwartale 2020 wzrosła o 4 pkt proc. w porównaniu z czwartym kwartałem 2019, a w drugim – o 12 pkt proc., więc między czwartym kwartałem 2019 a drugim kwartałem 2020 zwiększyła się prawie dwukrotnie, do 25%. W trzecim kwartale 2020 wyniosła 18%, a w czwartym wzrosła do 20%, czyli w czwartym kwartale 2020 była o 7 pkt proc. wyższa niż w ostatnim kwartale 2019.

Wykres 2. Dynamika stopy oszczędności
Wartości brutto, odsezonowane (jako % dochodów)

Wzrost oszczędności podczas kryzysów nie jest wprawdzie zjawiskiem nietypowym, ale jego obecna skala jest niezwykła i wynika z kumulacji środków spowodowanej ograniczeniem możliwości ich wydawania (czyli z wymuszonych oszczędności). Udział wymuszonych oszczędności we wzroście stopy oszczędności gospodarstw domowych odnotowanym między czwartym kwartałem 2019 a drugim kwartałem 2020 wyniósł 13 pkt proc. – dziesięć razy więcej niż udział oszczędności zapobiegawczych (wykres 3).

Wykres 3. Determinanty stopy oszczędności gospodarstw domowych podczas kryzysu COVID‑19
Zmiana dochodów w porównaniu z IV kw. 2019 (w pkt proc.)

■ Oszczędności wymuszone ■ Oszczędności zapobiegawcze ■ Inne czynniki

Źródła: Eurostat, szacunki EBC, Biuletyn Ekonomiczny EBC nr 6, 2020.

Pobieranie danych

Sektor gospodarstw domowych obejmuje nie tylko osoby lub grupy osób będące konsumentami, lecz także prowadzące działalność gospodarczą (np. firmy jednoosobowe i spółki). Do tego sektora zaliczają się także – i są wykazywane razem z gospodarstwami domowymi – organizacje niekomercyjne działające na rzecz gospodarstw domowych (np. kościoły, organizacje charytatywne i związki zawodowe).

Oszczędności gospodarstw domowych to łączne oszczędności tego sektora wykazane w rachunkach narodowych. Oblicza się je jako różnicę między dochodem do dyspozycji gospodarstw domowych a spożyciem indywidualnym, skorygowaną o zmianę netto uprawnień emerytalno-rentowych.

Spożycie indywidualne gospodarstw domowych to spożycie rzeczywiste i imputowane (przypisane) obejmujące wydatki poniesione na nabycie towarów i usług indywidualnych. Zalicza się tu także wydatki poniesione przy sprzedaży własnych towarów i usług po cenach, które nie są ekonomicznie istotne.

Ilekroć mowa o dochodach, chodzi o dochód do dyspozycji, na który składają się dochody z pracy najemnej i prowadzenia przedsiębiorstwa nieposiadającego osobowości prawnej oraz dochody z tytułu odsetek, dywidend i świadczeń społecznych, pomniejszone o zapłacone podatki dochodowe, odsetki i składki na ubezpieczenia społeczne.

Dane użyte do wykresu 1 opierają się na cenach bieżących za okres sprawozdawczy, czyli na wartościach nominalnych. Wartości nominalne to ceny nieskorygowane o inflację.

Dane użyte do wykresów 1 i 2 zostały skorygowane o efekt kalendarzowy i odsezonowane. Celem tych korekt jest wyeliminowanie wahań mających charakter sezonowy – takich jak wzrost wydatków konsumpcyjnych w okresie świąt Bożego Narodzenia – przez oszacowanie i usunięcie powodujących je efektów.

Dane użyte do wykresu 3 zostały obliczone dla wszystkich kwartałów za pomocą wewnętrznego modelu. Szczegółowe informacje (po angielsku) można znaleźć w Biuletynie Ekonomicznym EBC nr 6 z 2020. W typowych warunkach występuje relacja między stopą oszczędności a oczekiwaną stopą bezrobocia, więc na podstawie danych i szacunków dotyczących bezrobocia można oszacować poziom oszczędności „zapobiegawczych”. Jednak obecnie faktyczne oszczędności znacznie przekraczają ten poziom. Ich największą część stanowią oszczędności „wymuszone”, spowodowane bezprecedensowym zmniejszeniem spożycia wskutek restrykcji związanych z pandemią. W zastosowanym modelu stopa oszczędności jest zmienną zależną, natomiast zmienne niezależne (objaśniające) to: oczekiwania gospodarstw domowych co do bezrobocia, oczekiwany wzrost dochodów gospodarstw domowych, opóźniona stopa majątku finansowego gospodarstw domowych oraz warunki kredytowe dla gospodarstw domowych.

Wcześniejsze komentarze