Komentarze do statystyk strefy euro. Przedstawiamy statystyki z krótkim omówieniem, gotowe do rozpowszechniania.

Dynamika kredytów mieszkaniowych w strefie euro równomiernie wzrasta

Gospodarstwa domowe w strefie euro zaciągają coraz więcej kredytów mieszkaniowych. W lutym 2020 łączne saldo tych kredytów wynosiło 4,6 bln euro – to równowartość ok. 40% produktu krajowego brutto (PKB) całej strefy. Stawki oprocentowania kredytów mieszkaniowych spadły w całej strefie euro. Jednocześnie występują różnice między krajami w rodzaju oprocentowania: w niektórych preferuje się kredyty hipoteczne po stopie stałej, w innych – po zmiennej. W lutym 2020 w Finlandii ok. 98% nowych kredytów dla gospodarstw domowych miało stopę zmienną, podczas gdy we Francji ten odsetek wynosił niecałe 2%, a na Słowacji 1,5%.

16 KWIETNIA 2020

Roczna dynamika kredytów dla gospodarstw domowych od pięciu lat wykazuje trend dodatni. W lutym 2020 wyniosła 3,8% (zob. wykres 1).

Wykres 1. Roczna dynamika kredytów dla gospodarstw domowych (w procentach)

Uwagi: Dane dla strefy euro, szereg skorygowany. Kredyty mieszkaniowe stanowią ok. 74% skorygowanej wartości wszystkich kredytów (min. 71%; max. 76%).

Rosnącemu popytowi gospodarstw domowych na kredyty sprzyjały niskie stopy procentowe (zob. wykres 2). W strefie euro w okresie luty 2010 – luty 2020 średnie oprocentowanie nowych kredytów na zakup mieszkania lub domu obniżyło się z ok. 3,6% do 1,41%. Jednak bliższa analiza danych krajowych ujawnia znaczne zróżnicowanie stawek oprocentowania w obrębie strefy: w lutym 2020 ich rozpiętość sięgała od 0,77% w Finlandii do ok. 2,88% w Irlandii. Te różnice mogą wynikać z odmienności krajowych struktur finansowania, preferencji gospodarstw domowych (strona popytowa) oraz czynników podażowych.

Na wykresie 2 można porównać przeciętne stawki oprocentowania stosowane w krajach strefy euro.

Wykres 2. Stawki oprocentowania nowych bankowych kredytów mieszkaniowych (wszystkie terminy zapadalności) (oprocentowanie w skali roku)

Częściowym wyjaśnieniem rozbieżności tych stawek mogą być różnice między krajami w stosowaniu oprocentowania stałego i zmiennego (zob. wykres 3). W lutym 2020 udział kredytów mieszkaniowych o stopie zmiennej wynosił średnio ok. 15%, przy rozpiętości od 1,5% w Słowacji i 2% we Francji do 94–98% w Finlandii, na Litwie i na Łotwie.

Udział kredytów mieszkaniowych o oprocentowaniu zmiennym w łącznych udzielonych kredytach dobrze pokazuje, jak ogólne kształtowanie się stóp procentowych może wpływać na gospodarstwa domowe. W przypadku kredytów o stopie zmiennej ruchy oficjalnych stóp procentowych przekładają się bezpośrednio na zobowiązania kredytowe gospodarstw. Natomiast powiązanie kredytu na określony czas ze stałą stopą zabezpiecza kredytobiorców przed potencjalnymi przyszłymi podwyżkami oficjalnych stóp procentowych przez Europejski Bank Centralny.

Wykres 3. Udział kredytów o zmiennej stopie według kraju (w procentach)

Pobieranie danych

Bankowe stopy procentowe są jednym ze wskaźników stosowanych do oceny wpływu polityki pieniężnej na gospodarkę. Dostarczają cennych informacji do analizy i oceny działania mechanizmu transmisji polityki pieniężnej oraz skali i tempa przekładania się oficjalnych stóp procentowych – poprzez stopy rynkowe – na oprocentowanie depozytów i kredytów dla gospodarstw domowych i przedsiębiorstw.

Statystyka bankowych stóp procentowych pozwala śledzić zmiany zarówno stawek oprocentowania, jak i wolumenu kredytów i depozytów. Zestawienie stawek i wolumenów dostarcza informacji o rozwoju sytuacji w systemie bankowym i finansowym.

Statystyka bankowych stóp procentowych odnosi się do oprocentowania kredytów i depozytów określonego w indywidualnych umowach między bankami a klientami. W przypadku kredytów odzwierciedla wysokość opłat, jakimi bank obciąża kredytobiorcę. Zależą one od różnych czynników, np. kwoty kredytu, okresu kredytowania, przedstawionego zabezpieczenia, wiarygodności kredytobiorcy, branży, przeznaczenia kredytu i skali konkurencji w sektorze bankowości detalicznej. Bankowe stopy procentowe oblicza się na podstawie nowych umów według stanów przeliczonych na wartości roczne i wyraża jako oprocentowanie w skali roku.

We wszystkich 19 krajach tworzących strefę euro sporządza się te statystyki według jednakowych definicji, metod i wzorów obliczeniowych. Dzięki temu dane są w wysokim stopniu porównywalne.  

Kredyty
Zgodnie ze standardami międzynarodowymi (Europejskim Systemem Rachunków Narodowych i Regionalnych ESA 2010), w rozporządzeniu EBC/2013/33 dotyczącym bilansu sektora monetarnych instytucji finansowych (MIF) kredyty definiuje się jako „aktywa finansowe tworzone, gdy wierzyciele pożyczają fundusze dłużnikom, niepotwierdzone w formie dokumentów lub potwierdzone niezbywalnymi dokumentami”. Niezbywalność oznacza, że własności zobowiązania finansowego nie można natychmiast przenieść z jednego podmiotu na inny. Do kredytów zaliczają się również aktywa w formie depozytów złożonych przez podmioty sprawozdające.

W statystyce bilansu MIF kredyty dzieli się według przeznaczenia na kategorie: kredyty na cele konsumpcyjne (np. samochodowe), kredyty na nieruchomości mieszkaniowe oraz pozostałe kredyty (np. studenckie).

W tej statystyce kategoria „kredyty na nieruchomości mieszkaniowe” obejmuje kredyty na inwestycje (budowę lub remont) w nieruchomość przeznaczoną do użytku własnego lub na wynajem, a także kredyty na zakup gruntu. Zaliczają się do niej kredyty na kupno mieszkania lub domu zabezpieczone na nieruchomości mieszkaniowej oraz inne kredyty na ten sam cel udzielone za poręczeniem lub zabezpieczone na innych aktywach. Są w niej ujęte (bez osobnego wyróżnienia) także kredyty mieszkaniowe udzielone przedsiębiorcom indywidualnym, jeśli dana nieruchomość ma być wykorzystywana przede wszystkim na własne cele mieszkaniowe.

EBC wykorzystuje skorygowany szereg danych o łącznych kredytach dla gospodarstw domowych jako główny szereg opisujący akcję kredytową, gdyż daje on lepszy obraz kredytów udzielanych gospodarce realnej przez MIF ze strefy euro. Korekta dotyczy kredytów usuniętych z bilansu wskutek sprzedaży lub sekurytyzacji oraz efektów wirtualnego cash poolingu w ramach wspólnego zarządzania płynnością finansową (usługa świadczona przez pewne banki na rzecz grup kapitałowych).

Więcej informacji o kredytach w kontekście statystyki bilansu MIF przedstawia instrukcja do tej statystyki (Manual on MFI balance sheet statistics), przede wszystkim część 4.3 poświęcona kredytom oraz część 7.4 dotycząca skorygowanych szeregów danych kredytowych.

Nowe umowy to wszelkie nowe umowy finansowe zawarte między gospodarstwami domowymi a bankami. Zaliczają się do nich wszystkie umowy, w których po raz pierwszy określono oprocentowanie kredytu, oraz wszystkie wcześniejsze umowy, które zostały renegocjowane. Nowej umowy nie stanowi przedłużenie istniejącej umowy kredytowej, które następuje automatycznie, czyli bez czynnego udziału gospodarstwa domowego, i nie wiąże się z renegocjacją warunków umownych, w tym – stawki oprocentowania.

Stany definiuje się jako saldo wszystkich kredytów udzielonych przez banki gospodarstwom domowym.

Oprocentowanie stałe to stawka ustalona na określony czas, potencjalnie na cały okres kredytowania. Przy stałej stopie procentowej miesięczne raty kredytu są jednakowe, niezależnie od aktualnej sytuacji rynkowej. Ani wzrost, ani spadek stóp rynkowych nie wpływa na wysokość rat.

Oprocentowanie zmienne kształtuje się dynamicznie zależnie od stopy odniesienia, którą może być jedna ze stóp rynku pieniężnego (np. 12‑miesięczna stopa EURIBOR).
W statystyce EBC pojęcie „termin przeszacowania stopy procentowej” dotyczy pierwotnej stawki oprocentowania ustalonej w nowej umowie i oznacza wskazany z góry okres od początku obowiązywania umowy (np. trzy miesiące lub jeden rok), podczas którego ta stawka nie może się zmienić. W przypadku kredytów zmiennoprocentowych po upływie terminu przeszacowania wysokość rat będzie się wahać zależnie od ogólnego poziomu stóp procentowych. Jeżeli w przyszłości te stopy spadną, osoba spłacająca kredyt hipoteczny o oprocentowaniu zmiennym na tym skorzysta, bo raty będą niższe niż w przypadku kredytu stałoprocentowego, natomiast w razie ogólnego wzrostu stóp znajdzie się w sytuacji mniej korzystnej, bo raty będą wyższe.

W statystyce bilansowej EBC dynamiki (stopy wzrostu) nie oblicza się przez porównanie sald na koniec okresu, lecz na podstawie transakcji. Wyłączenie zmian niezwiązanych z transakcjami ma sprawić, że dynamika będzie odzwierciedlać jedynie salda wynikające z transakcji. Więcej informacji o sposobie obliczania indeksów stanów nominalnych i dynamik podano w części 7.3 instrukcji do statystyki bilansu MIF.

Wcześniejsze komentarze