Majątek finansowy gospodarstw domowych ze strefy euro
Majątek finansowy gospodarstw domowych w strefie euro stale rośnie. W drugim kwartale 2020 wynosił blisko 55 tys. euro na jednego mieszkańca. Tworzą go przede wszystkim płynne aktywa, takie jak gotówka i depozyty. Zalicza się do niego także oszczędności emerytalne i instrumenty ubezpieczeniowe. Jednak analiza tego majątku w przekroju krajowym ujawnia różnice w stosowaniu różnych produktów finansowych.
3 grudnia 2020
Majątek finansowy gospodarstw domowych przypadający na jednego mieszkańca strefy euro od dziesięciu lat rośnie. Trend dla poszczególnych krajów można prześledzić na wykresie 1.
Wykres 1. Kształtowanie się majątku finansowego gospodarstw domowych w strefie euro w przeliczeniu na jednego mieszkańca (nominalny majątek finansowy netto, w tys. EUR)
Źródło: Statystyki strefy euro
Uwagi: Średnia stopa inflacji w analizowanym okresie wyniosła ok. 1,32%. Wykres ukazuje średnią wartość majątku finansowego na jednego mieszkańca, która nie musi być równa medianie.
Zobowiązania finansowe gospodarstw domowych to przede wszystkim kredyty i pożyczki, natomiast na aktywa finansowe składają się różne instrumenty, co widać na wykresie 2.
Wykres 2. Struktura aktywów finansowych gospodarstw domowych ze strefy euro wg stanu na drugi kwartał 2020 (w proc.)
| ■ | Gotówka i depozyty | ■ | Systemy ubezpieczeniowe, emerytalno-rentowe i standaryzowanych gwarancji | ■ | Akcje i udziały |
| ■ | Dłużne papiery wartościowe | ■ | Udziały / jednostki uczestnictwa w funduszach inwestycyjnych | ■ | Inne |
Źródło: Statystyki strefy euro
Uwaga: Aktywa finansowe z kategorii „Inne” obejmują: kredyty i pożyczki, finansowe instrumenty pochodne, opcje na akcje dla pracowników oraz inne należności i zobowiązania.
Na koniec drugiego kwartału 2020 w strefie euro prawie 70% aktywów finansowych gospodarstw domowych stanowiły gotówka i depozyty oraz instrumenty ubezpieczeniowe (głównie ubezpieczenia na życie) i emerytalno-rentowe. Jednak szczegółowa analiza danych w przekroju krajowym ukazuje pewne różnice w stosowaniu różnych produktów finansowych.
W trzech krajach strefy euro ok. 60% aktywów finansowych gospodarstw domowych stanowią gotówka i depozyty (Grecja – 65%, Słowacja – 61%, Cypr – 60%).
Natomiast w Holandii, z powodu specyfiki tamtejszego systemu emerytalnego, prawie 70% aktywów finansowych gospodarstw domowych miało formę instrumentów ubezpieczeniowych i emerytalno-rentowych lub standaryzowanych gwarancji, a jedynie 15% – gotówki i depozytów. Jeszcze tylko w dwóch innych krajach strefy euro instrumenty ubezpieczeniowe i emerytalno-rentowe oraz standaryzowane gwarancje stanowiły najważniejszą kategorię. Były to Irlandia (47%) i Francja (37%). Gospodarstwa domowe w Estonii, na Litwie i w Finlandii najwyraźniej preferują inwestycje bardziej ryzykowne: na akcje i inne instrumenty udziałowe przypadało w tych krajach – odpowiednio – 53%, 42% i 38% łącznych aktywów finansowych.
Preferencje gospodarstw domowych dotyczące aktywów finansowych mogą być odzwierciedleniem różnic w krajowych regulacjach i systemach emerytalnych lub specyfiki podejścia konsumentów do relacji między stopą zwrotu a ryzykiem bądź do inwestowania w nieruchomości (niezaliczane do aktywów finansowych). Więcej informacji o majątku finansowym podano w zakładce „Objaśnienia”.
W tym komentarzu pojęcie „majątku finansowego gospodarstw domowych” odnosi się do ich majątku finansowego netto. Oblicza się go jako różnicę między wartością aktywów i zobowiązań finansowych. Wielkość majątku finansowego to ważny czynnik, który wpływa na długofalowe wybory konsumpcyjne gospodarstw domowych i tempo wzrostu. W połączeniu z wartością przyszłych oczekiwanych dochodów determinuje poziom zasobów, do których mają dostęp te gospodarstwa.
Sektor gospodarstw domowych (sektor S.14 w europejskim systemie rachunków narodowych i regionalnych ESA 2010) obejmuje osoby lub grupy osób będące albo konsumentami, albo przedsiębiorcami produkującymi rynkowe wyroby bądź usługi niefinansowe i finansowe (producenci rynkowi), pod warunkiem że produkcja tych wyrobów i usług nie odbywa się w ramach odrębnych podmiotów traktowanych jako „jednostki typu przedsiębiorstwo”. Obejmuje również osoby lub grupy osób, które są producentami wyrobów i usług niefinansowych przeznaczonych wyłącznie na własne cele finalne.
Majątek finansowy gospodarstw domowych na jednego mieszkańca to łączny majątek finansowy gospodarstw domowych z danego kraju podzielony przez liczbę rezydentów tego kraju (lub obszaru gospodarczego, np. strefy euro). Ta wielkość jest miarą majątku finansowego kraju po uwzględnieniu liczby ludności.
Zobowiązania finansowe gospodarstw domowych to głównie kredyty i pożyczki, natomiast struktura aktywów finansowych tych gospodarstw jest bardziej zróżnicowana i może dostarczać ciekawych informacji o ich oczekiwaniach i preferencjach inwestycyjnych oraz ponoszonym przez nie ryzyku finansowym.
Aktywa finansowe gospodarstw domowych dzielą się na następujące kategorie:
- Gotówka i depozyty
- Dłużne papiery wartościowe
- Akcje i udziały
- Udziały / jednostki uczestnictwa w funduszach inwestycyjnych
- Systemy ubezpieczeniowe, emerytalno-rentowe i standaryzowanych gwarancji (do majątku gospodarstw domowych zalicza się tylko te uprawnienia emerytalne, które dotyczą kapitałowych prywatnych programów emerytalnych dla pracowników lub programów emerytalnych dla służby cywilnej; nie wchodzą do niego emerytury i renty z systemów ubezpieczeń społecznych, obejmujące przede wszystkim emerytury z systemów repartycyjnych, na które w prawie wszystkich krajach strefy euro przypada większość łącznych szacunkowych uprawnień emerytalno-rentowych)
- Inne instrumenty finansowe (ta kategoria obejmuje finansowe instrumenty pochodne, inne należności i zobowiązania oraz kredyty kupieckie)
Przy porównywaniu krajów należy brać pod uwagę strukturalne zróżnicowanie strefy euro. W niektórych krajach gospodarstwa domowe wolą inwestować w aktywa niefinansowe, np. nieruchomości mieszkaniowe lub grunty. Kredyty mieszkaniowe udzielone gospodarstwom domowym wliczają się do zobowiązań finansowych, natomiast wartości nieruchomości nie uwzględnia się w aktywach finansowych, a tym samym wyłącza się ją z obliczenia majątku finansowego. Gdyby jako miarę zasobności gospodarstw domowych przyjąć tylko majątek finansowy netto, takie kraje wydawałyby się mniej zamożne.
Ponadto na wartość i strukturę aktywów finansowych gospodarstw domowych wpływa pośrednio specyfika systemów emerytalno-rentowych poszczególnych krajów: różnice w obrębie strefy euro są odzwierciedleniem określonych rozwiązań instytucjonalnych. Te systemy mają trzy filary: 1) obowiązkowe emerytury państwowe (tj. ubezpieczenia społeczne), 2) emerytury pracownicze (kapitałowe programy emerytalne) oraz 3) prywatne programy emerytalne. Proporcje między tymi filarami zależą od uwarunkowań instytucjonalnych danego kraju. Jak wyjaśniono powyżej, do aktywów finansowych netto zalicza się jedynie filary drugi i trzeci, a nie uwzględnia się pierwszego. W efekcie kraje, gdzie drugi i trzeci filar mają największą wagę (np. Holandia), mogą wydawać się zamożniejsze od krajów, w których większe znaczenie ma nieuwzględniany filar pierwszy.
W komentarzu wykorzystano dane z kwartalnych statystyk finansowych przekazywanych do EBC przez krajowe banki centralne ze strefy euro. Te statystyki są dostępne w hurtowni danych statystycznych EBC (Statistical Data Warehouse). Wykorzystano także dane demograficzne podawane przez Eurostat.
Więcej o majątku finansowym gospodarstw domowych (po angielsku):
„New pension fund statistics”, Economic Bulletin, nr 7, EBC, 2020
„Social spending, a euro area cross-country comparison”, Economic Bulletin, nr 5, EBC, 2019
Statystyki dotyczące funduszy emerytalno-rentowych – zob. Statistical Data Warehouse, EBC
Komunikaty statystyczne EBC – zob. Euro area economic and financial developments by institutional sector
Euro area and national quarterly financial accounts – 2019 quality report
Europejski system rachunków narodowych i regionalnych ESA 2010
Understanding Financial Accounts, OECD
Dane demograficzne dotyczące strefy euro – zob. Eurostat
Dane dotyczące majątku i zobowiązań finansowych gospodarstw domowych – zob. Statistical Data Warehouse, EBC
Wszystkie szeregi danych wykorzystane w tym komentarzu można znaleźć w pliku do pobrania na dole pierwszej strony.