Kryptoaktywa: rozwój i perspektywy
W ostatnich latach rośnie popularność kryptoaktywów, chociaż mają one charakter zmienny i spekulacyjny oraz nie są walutą.
29 Maj 2019
Kryptoaktywa to stosunkowo nowe zjawisko. Pojawiły się ok. 10 lat temu i od tej pory cieszą się coraz większą popularnością, czego wynikiem jest rosnąca liczba platform handlowych i różnorodność oferty.
W maju 2019 istniało ponad 2 tys. rodzajów kryptoaktywów (choć w przeważającej większości nieużywanych), a ich łączna kapitalizacja rynkowa wynosiła ok. 230 mld euro. Jak widać na poniższym wykresie, kryptoaktywa cechuje duża zmienność, zaś ich ogólna wartość na tle wartości banknotów euro w obiegu i innych klas aktywów jest niewielka.
Dla ilustracji, wartość rynkowa wszystkich kryptoaktywów jest równa PKB Finlandii. Jest to ok. 19% łącznej wartości banknotów i monet euro w obiegu, która od ich wprowadzenia w 2002 stale rośnie i na koniec kwietnia 2019 wynosiła w przypadku banknotów ponad 1,2 bln euro, a monet – 29 mld euro.
Wartość kryptoaktywów jest także niewielka w relacji do indeksu FAANG, czyli pięciu gigantów cyfrowych (Facebook, Apple, Amazon, Netflix i Google) – stanowi zaledwie 5% ich kapitalizacji rynkowej. Ok. 55% łącznej kapitalizacji rynkowej kryptoaktywów przypada na bitcoin (wg stanu z maja 2019).
Dla porównania, łączna emisja pieniądza elektronicznego w strefie euro (z wyłączeniem Eurosystemu) w maju 2018 przekraczała 9 mld euro. W 2017 ok. 70% tej emisji przypadało na banki komercyjne.
Wykres 1: Zestawienie kapitalizacji rynkowej i indeksu kryptoaktywów z banknotami euro i indeksem FAANG
Uwagi: Kapitalizacja rynkowa kryptoaktywów (market capitalisation of crypto-assets): mld EUR, stany na koniec miesiąca, skala lewa; wartość banknotów euro w obiegu (value of euro banknotes in circulation): mld EUR, skala lewa; CRIX (CRypto IndeX): stany na koniec miesiąca, indeks notowań na zamknięciu, przeskalowany o czynnik 20 mln, skala lewa. Relacja kapitalizacji rynkowej kryptoaktywów do indeksu gigantów technologicznych FAANG – Facebook, Apple, Amazon, Netflix, Google (ratio of market capitalisation of crypto-assets to FAANG): kapitalizacja rynkowa tych firm w przeliczeniu na euro, skala prawa.
Źródła: Statystyki EBC, Bloomberg, thecrix.de, Coinmarketcap.com.
Kryptoaktywa nie są walutą. Różnią się od pieniądza (także elektronicznego), nie mają określonego statusu prawnego ani ram prawnych oraz nie podlegają nadzorowi. Są instrumentem wysoce spekulacyjnym, co naraża ich posiadaczy na ryzyko znacznych strat. Wynika to m.in. stąd, że nie stanowią wierzytelności (nie reprezentują sobą bazowego zobowiązania emitenta). Kryptoaktywa nie nadają się do stosowania jako forma pieniądza, gdyż ich wartości nie chroni żadna instytucja, np. bank centralny. Wysoka zmienność kryptoaktywów i ich ograniczona akceptowalność zniechęcają do używania ich jako środka tezauryzacji lub środka płatniczego oraz utrudniają posługiwanie się nimi jako jednostką obrachunkową.
Posiadacze kryptoaktywów są także narażeni na ryzyko oszustwa internetowego oraz kradzieży lub utraty prywatnego cyfrowego klucza dostępu; wszystkie te czynniki zwiększają ryzyko strat finansowych. Utrudniona jest także identyfikacja stron transakcji, co zagraża przejrzystości obrotu finansowego. Z drugiej strony jednak technologia rozproszonych rejestrów (distributed ledger technology), na której opierają się kryptoaktywa, przynosi użytkownikom pewne korzyści: pozwala zmniejszyć koszty transakcyjne i czas rozrachunku oraz prowadzić operacje ponad granicami krajów.
W tym komentarzu pojęcie kryptoaktywów odnosi się do nowego typu aktywów, które mają formę zapisu cyfrowego i nie stanowią wierzytelności ani nie reprezentują sobą zobowiązania emitenta.
Pojawienie się różnych rodzajów kryptoaktywów, do których zalicza się bitcoin, było możliwe dzięki rozwojowi rozwiązań informatycznych określanych łącznie jako technologia rozproszonych rejestrów (distributed ledger technology, DLT), w tym zwłaszcza – technologii blockchain. Technologia DLT pozwala rejestrować właścicieli danego rodzaju aktywów w bazie danych o transakcjach, która nie jest przechowywana w jednym miejscu, lecz rozproszona w sieci wielu komputerów. Zwykle wszyscy członkowie tej sieci mogą odczytywać zapisane informacje, a niektórzy – w zależności od uprawnień – dodawać nowe.
W komentarzu nie porusza się tematu portfeli elektronicznych, ale pojęcie to często pojawia się w kontekście kryptoaktywów. Właśnie w portfelu elektronicznym użytkownicy często przechowują klucz cyfrowy dający dostęp do posiadanych kryptoaktywów. Portfele takie, występujące w wersji online i offline, różnią się od siebie poziomem zabezpieczeń.
Kapitalizację rynkową kryptoaktywów oblicza się, mnożąc ich ilość w obiegu przez cenę.
Prawo do emisji banknotów i monet euro mają wyłącznie EBC i krajowe banki centralne ze strefy euro (Eurosystem). W tym komentarzu pojęcie banknotów i monet euro w obiegu odnosi się do „obiegu netto”, czyli wartości wszystkich banknotów i monet znajdujących się w obiegu, bez względu na to, w czym są posiadaniu, czyli łącznie z zasobami utrzymywanymi przez instytucje kredytowe.
Pieniądz może być emitowany także w formie bezgotówkowej. Przykładowo, pieniądz elektroniczny (e-pieniądz) to wartość pieniężna przechowywania w postaci cyfrowej w urządzeniu elektronicznym, np. na karcie pre-paid lub smartfonie. Jest zapisany na karcie chipowej lub na serwerze, z którego użytkownik może dokonywać przelewów cyfrowych. E‑pieniądz emitują głównie banki, ale mogą go emitować także inne podmioty.
Indeks CRIX (CRypto IndeX) to wskaźnik referencyjny (benchmark) ukazujący się w czasie bliskim rzeczywistemu, kompilowany przez zespół z Uniwersytetu Humboldta w Berlinie.
Więcej informacji o pieniądzu i kryptoaktywach (w większości tylko po angielsku):
ECB (2015), Virtual currency schemes – a further analysis
ECB,Virtual currency schemes, 2012, including case studies on Bitcoin and Second Life
ECB, Banknotes and coins circulation
ECB, Banknotes and coins production
ECB, Financial stability implications of crypto-assets, Financial Stability Review, May 2018, Box 4
EBC, Jak nowa technologia może odmienić rynki finansowe?
Bank of England, Digital currencies
Danmarks Nationalbank (December 2017), Central bank digital currency in Denmark?, Analysis, No 28
BIS (2018), Central bank digital currencies
Indeks CRIX (CRypto IndeX) jest dostępny na stronie theCRIX.
Dane o kapitalizacji rynkowej kryptoaktywów można znaleźć na stronie CoinMarketCap.
Dane o kapitalizacji rynkowej pięciu największych firm technologicznych pochodzą z serwisu Bloomberg.
Seria kursów wymiany w hurtowni danych statystycznych: EXR.D.USD.EUR.SP00.A
Seria PLB w hurtowni danych statystycznych: MNA.A.N.*.W2.S1.S1.B.B1GQ._Z._Z._Z.EUR.V.N