Pandemia a salda obrotów bieżących w strefie euro – analiza dotycząca usług
10 sierpnia 2022
Pandemia koronawirusa (COVID‑19) doprowadziła do jednego z największych spadków produkcji globalnej od czasu II wojny światowej i mocno odbiła się na handlu globalnym. W większości krajów strefy euro handel towarami i usługami w 2020 znacząco spadł, a salda obrotów bieżących mocno zareagowały na zmieniające się warunki gospodarcze i społeczne. Zagregowane saldo rachunku bieżącego strefy euro (mierzone jako odsetek PKB) nie zmieniło się znacznie, ale salda poszczególnych należących do niej krajów odnotowały duże zmiany (wykres 1). Na przykład salda na rachunkach Cypru, Francji, Grecji i Malty mocno się pogorszyły. Natomiast Irlandia i Litwa w drugiej połowie 2020 odnotowały poprawę.
Wykres 1. Saldo rachunku bieżącego strefy euro
(proc. PKB; liniami przerywanymi oznaczono kraje strefy euro z największą nadwyżką i deficytem w danym kwartale)
Źródło: EBC.
Z powodu obostrzeń związanych z pandemią spadek eksportu i importu usług był jeszcze większy niż w przypadku produkcji gospodarczej ogółem. W trzecim kwartale 2020 eksport usług stanowił w strefie euro 7,2% PKB, a import usług obniżył się do 6,4% PKB (wykres 2).
Wykres 2. Handel usługami w strefie euro
(proc. PKB)
| ■ | Transport, eksport | ■ | Podróże, eksport | ■ | Telekomunikacja, eksport | ■ | Opłaty za wykorzystanie własności intelektualnej, eksport | ■ | Pozostałe usługi, eksport | ||
| ■ | Transport, import | ■ | Podróże, import | ■ | Telekomunikacja, import | ■ | Opłaty za wykorzystanie własności intelektualnej, import | ■ | Pozostałe usługi, import |
| — Saldo usług |
Źródło: EBC.
Wpływ na niektóre kategorie usług był większy niż na inne. W szczególności prawie ustały podróże międzynarodowe. Oddziaływanie na usługi transportowe także było znaczne. Jednocześnie niektóre branże usługowe przetrwały kryzys bez szwanku lub nawet się rozwinęły. Przykładowo eksport i import usług telekomunikacyjnych w strefie euro podczas pandemii nadal rósł, mimo spadku handlu usługami ogółem.
Wykres 3. Transakcje z głównymi kontrahentami na rachunku bieżącym strefy euro
(proc. PKB strefy euro)
Źródło: EBC.
Uwaga: W danych dotyczących Chin i centrów finansowych offshore nie uwzględniono Specjalnego Regionu Administracyjnego (SRA) Hongkong.
Wykres 3 przedstawia transakcje z głównymi kontrahentami ujęte na rachunku bieżącym strefy euro, mierzone jako procent jej PKB. W przypadku wszystkich europejskich partnerów handlowych spoza strefy euro – z wyjątkiem Czech i Bułgarii w niektórych kwartałach – saldo rachunku bieżącego strefy euro było dodatnie. Dodatnie były także salda obrotów bieżących z Brazylią, Kanadą, Indiami, Stanami Zjednoczonymi i Hongkongiem (SRA). Natomiast salda obrotów bieżących z Chinami i Rosją pozostawały ujemne. Warto zauważyć, że salda obrotów bieżących strefy euro z Czechami, Wielką Brytanią i Polską odnotowały w 2020 największy deficyt lub największą nadwyżkę od 2014.
Bilans płatniczy jest zestawieniem wszystkich transakcji gospodarczych między rezydentami danego kraju lub regionu gospodarczego (w tym przypadku strefy euro) a nierezydentami w konkretnym okresie – zwykle miesiąca, kwartału lub roku.
Bilans płatniczy składa się z rachunku bieżącego, rachunku kapitałowego i rachunku finansowego.
Ten podział opiera się na rodzaju dostarczonych lub otrzymanych zasobów gospodarczych, np. towarów, usług, dochodów, aktywów finansowych. Na połączonych rachunkach bieżącym i kapitałowym danego kraju lub regionu gospodarczego może wystąpić nadwyżka (przewaga należności nad zobowiązaniami) lub deficyt (przewaga zobowiązań nad należnościami).
Rachunek finansowy przedstawia transakcje zakupu i sprzedaży aktywów i zobowiązań finansowych między rezydentami a nierezydentami w ujęciu netto. Koncepcyjnie saldo rachunku finansowego odpowiada nadwyżce lub deficytowi wynikającym z rachunków bieżącego i kapitałowego.
Struktura bilansu płatniczego
| Rachunek bieżący | Towary | Towary ogólne, eksport netto w ramach pośrednictwa w handlu międzynarodowym (merchantingu) oraz złoto niemonetarne (niestanowiące aktywów rezerwowych władz). |
| Usługi | Usługi produkcyjne, usługi naprawy, usługi transportowe, podróże, usługi budowlane, usługi ubezpieczeniowe i emerytalne, usługi finansowe, opłaty za wykorzystanie własności intelektualnej nieujęte gdzie indziej, usługi telekomunikacyjne, informatyczne i informacyjne, pozostałe usługi biznesowe, usługi dla ludności, kulturalne i rekreacyjne, a także towary i usługi administracji publicznej nieujęte gdzie indziej. | |
| Dochody pierwotne | Wynagrodzenia pracowników, dochody z inwestycji, podatki związane z produkcją i importem oraz subsydia do produktów i produkcji. | |
| Dochody wtórne | Transfery bieżące (dystrybucja dochodów), pieniężne lub rzeczowe, między gospodarkami (rezydentami a nierezydentami), np. podatek dochodowy, składki na ubezpieczenia społeczne, świadczenia społeczne i przekazy pieniężne ludności. |
Transakcje kredytowe (eksport) i debetowe (import) są zapisywane na rachunku bieżącym lub kapitałowym ze znakiem dodatnim (+); saldo transakcji oblicza się, odejmując debet od kredytu.
Bilans płatniczy strefy euro i jej państw członkowskich opiera się na tych samych zasadach ramowych, więc wzory obliczeniowe we wszystkich 19 krajach strefy euro są wysoce porównywalne. Bilans płatniczy jest sporządzany zgodnie z wytycznymi MFW przedstawionymi w podręczniku bilansu płatniczego i międzynarodowej pozycji inwestycyjnej (wydanie szóste).
Bilans płatniczy i międzynarodowa pozycja inwestycyjna, w tym miesięczne i kwartalne komunikaty prasowe
Graficzne zestawienie danych dotyczących rachunku bieżącego strefy euro i rachunków narodowych
Podręcznik statystyki bilansu płatniczego i międzynarodowej pozycji inwestycyjnej
Dane wykorzystane w tym komentarzu udostępniono w hurtowni danych statystycznych EBC (Statistical Data Warehouse) oraz w pliku zamieszczonym pod głównym artykułem.